نوای جنوب:

- تاس ماهی دریای اروپا (تاس ماهی اقیانوس اطلس)

شمار برآوردشده کنونی: 750 – 20 قطعه ماهی بالغ در طبیعت؛ چندین هزار در محیط‌ها محافظت شده

گستره زیستی (مکان): رود گارون – کشور فرانسه

اندازه زیستگاه: 10 کیلومترمربع

نام علمی: آسیپنسر استوریو Acipenser sturio

وضعیت حفاظتی: در معرض خطر شدید انقراض (CR)

تاس ماهی دریای اروپا، که به آن تاس ماهی اقیانوس اطلس نیز می‌گویند، نوعی ماهی کمیاب است که تنها در رود گارون فرانسه یافت می‌شود. پیش‌تر  تاس ماهی‌های دریای اروپا در گستره زیستی بزرگ‌تری زندگی می‌کردند که شامل دریاهای شمالی و بالتیک، کانال انگلیس، سواحل اروپایی اقیانوس اطلس، شمال دریای مدیترانه در غرب رودس، نواحی غربی و جنوبی دریای سیاه می‌شد. همچنین گزارش‌هایی از پیدا شدن تاس ماهی دریای اروپا در حوالی الجزیره، مراکش و تونس داده شده است. 

امروزه تنها حدود 750 – 20 تاس ماهی بالغ اروپایی در طبیعت وجود دارد. البته چند هزار ماهی از این گونه نیز پس از پرورش داده شدن در محیط مصنوعی به دریا انداخته شده‌اند. اما تاس ماهی‌های اروپایی پرورش داده شده هنوز در طبیعت گسترش نیافته‌اند. 

2- اره‌ماهی ریزدندان

شمار برآوردشده کنونی: احتمالاً در چند زیستگاه قبلی خود منقرض شده اند؛ تعداد کل جهانی آن معلوم نیست؛ حدود 505 – 269 در ایالات‌متحده.

گستره زیستی (مکان): باهاماس، بلیز؛ کوبا؛ هندوراس؛ ایالات‌متحده آمریکا؛ سیِرا لِئون

اندازه گستره زیستی: نامشخص 

نام علمی: پریستیس پِکتیناتا  Pristis pectinata

وضعیت حفاظتی: در معرض خطر شدید انقراض (CR)

اره‌ماهی ریزدندان شکل و ظاهری جالب دارد و نامش را نیز به خاطر پوزه بلند شمشیر مانندش انتخاب کرده‌اند. اگرچه این ماهی‌ها شبیه کوسه‌ها هستند، ولی ازنظر گونه‌ای به سفره ماهی‌ها که ماهی‌های غضروفی هستند، نزدیک می‌باشند. اره‌ماهی ریزدندان درگذشته به شمار بسیار بیشتری در آب‌های استوایی و زیراستوایی و در نواحی غربی و شرقی اقیانوس اطلس یافت می‌شد. امروزه، اره‌ماهی ریزدندان را تنها می‌توان در ساحل فلوریدا و نزدیک جزایر باهاماس به‌طور مطمئن پیدا کرد. 

آن‌طور که در لیست قرمز IUCN آمده است، اره‌ماهی‌های ریز دندان به ‌احتمال ‌زیاد در بسیاری از زیستگاه‌های قبلی‌‌شان منقرض شده اند. گفته می‌شود که از سال 1962 تاکنون، بیش از 95% از جمعیت اره‌ماهی‌های ریز دندان از بین رفته‌اند. جمعیت طبیعی اره‌ماهی ریز دندان به سبب ماهی گیری هدفمند نابود شده است و همچنین شمار زیادی از این نوع ماهی در تورهایی که برای دیگر ماهی‌ها پهن شده است گیر می‌افتند. 

3- آیوموداکی

شمار برآورد شده کنونی: کمتر از 800 قطعه

گستره زیستی (مکان): شهر کامِئوکا و شهر اوکایاما، کشور ژاپن

اندازه زیستگاه: 12 کیلومترمربع 

نام علمی: پارابوتیا کورتوس Parabotia curtus

وضعیت حفاظتی: در معرض خطر شدید انقراض (CR)

لوچ بوسه زن یا آیوموداکی در زبان ژاپنی، تنها در سه ناحیه کوچک و بسته در کشور ژاپن یافت می‌شود. در حال حاضر، تنها دلیل منقرض نشدن این گونه جانوری دخالت گسترده انسانی و تلاش‌های حفاظتی اوست. طبق فهرست قرمز IUCN، آیوموداکی اکنون در مرز انقراض کامل در طبیعت قرار دارد، ولی در حال حاضر آن را به‌عنوان یک گونه در  معرض انقراض شدید دسته‌بندی کرده‌اند. 

فهرست قرمز IUCN همچنین می‌گوید که اگر کوشش‌های حفاظتی متوقف شوند، همه جمعیت‌های باقیمانده آیوموداکی خواهند مرد. برنامه‌هایی بدین منظور در نظر گرفته شده و قرار است یک ناحیه حفاظت شده در یکی از پارک‌های آینده شهر کامئوکا ساخته شود و بزرگ‌ترین جمعیت آیوموداکی‌ها آنجا زندگی کنند. داوطلبان شهر اوکایاما همچنان در تلاش‌اند تا اطمینان حاصل کنند که دو گروه موجود از این گونه در منطقه‌ سالانه تخم‌ریزی می‌کنند. 

4- ماهی خاردار غول‌پیکر 

شمار برآورد شده فعلی: حدود 500 قطعه

گستره زیستی (مکان): شرق اقیانوس آرام (از خلیج هومبولت کالیفرنیا تا لبه شبه‌جزیره باخا کشور مکزیک؛ همچنین در نیمه شمالی خلیج کالیفرنیا)

اندازه زیستگاه: نامشخص

نام علمی: استریولِپیس گیگاس Stereolepis gigas

وضعیت حفاظتی: در معرض خطر شدید انقراض (CR)

ماهی خاردار غول‌پیکر در مقطعی از زمان ماهی‌های پرشماری در سواحل کالیفرنیا و شبه‌جزیره باخای مکزیک به‌شمار می‌رفتند، ولی در چند دهه گذشته به دلیل ماهی گیری بی‌رویه تا مرز انقراض پیش رفته‌اند. گفته می‌شود که با کوشش‌های حفاظتی، این گونه ماهی دوباره می‌تواند گسترش پیدا کند. البته جمعیت فعلی آن در حیات‌وحش در حال حاضر حدود 500 ماهی بالغ تخمین زده شده است. 

همان‌طور که از نامش می‌توان فهمید، ماهی خاردار غول‌پیکر بسیار بزرگ است و می‌تواند تا 272 کیلوگرم رشد کند. این ماهی‌ها همچنین بزرگ‌ترین گوشت‌خوار دریایی کتانجکی کالیفرنیای شمالی محسوب می‌شوند. درگذشته، تعداد ماهی‌های خاردار غول‌پیکر بسیار بیشتر بود ولی در عین حال شکارشان نیز از سهولت بالایی برخوردار بود چرا که آن‌ها به‌صورت دسته‌جمعی شنا می‌کنند. در تابستان 2018، دانشمندان دانشگاه یوسی سانتاباربرا و نمایشگاه دریایی پاسیفیک تأیید کردند که تعدادی از ماهی‌های خاردار غول‌پیکر در پارک آوالونز کازینو دایو، یک منطقه غواصی محبوب می‌زیستند

5- تِکیلا اسپپلیتفین

شمار برآورده شده کنونی: کمتر از 500 قطعه

گستره زیستی (مکان): رود توچیتلان - رود آمِکا در مکزیک

اندازه زیستگاه: یک استخر کوچک با قطر 4 متر

نام علمی: زوگونِتیکوس تکیلا Zoogoneticus tequila

وضعیت حفاظتی: در معرض خطر شدید انقراض (CR)

تِکیلا اِسپلیتفین یک ماهی ریز است که تنها در یک چشمه‌ی کوچک در رود توچیتلان مکزیک یافت می‌شود. دانشمندان باور داشتند که این گونه ماهی منقرض شده است، زیرا تلاش برای جمع‌آوری آن‌ها از سال 1992 به نتیجه‌ای نرسیده بود. ولی در سال 2005، تنها نمونه موجود از تکیلا اسپلیتفین ها کشف شد. برآورد می‌شود که شاید تنها حدود 500 مورد از آن‌ها وجود داشته باشند که از این میان 50 ماهی بالغ هستند. 

خوشبختانه،  کوشش‌هایی برای بالا بردن جمعیت طبیعی این گونه صورت گرفته است. آکواریوم ماهی‌های مکزیکی دانشگاه سینت نیکولاس هیدالگو به تولیدمثل چند گونه ماهی باله شکافته، ازجمله تکیلا اسپلیتفین کمک کرده است. در سال 2017، حافظان طبیعت حدود 700 قطعه از این ماهی را در طبیعت رها کردند و امیدوارند که این ماهی‌ها بتواند به شمار پیشینشان بازگردند. 

در این مقاله می‌توانید با 10 گونه جانوری که در خطر جدی انقراض هستند آشنا شوید.

6- تاس ماهی آدریاتیک

شمار برآوردشده کنونی: کمتر از 250 قطعه؛ که ممکن است عملاً در طبیعت منقرض شده باشند

گستره زیستی (مکان): دریای آدریاتیک (آب‌های شیرین نواحی شمالی ایتالیا و سواحل شرقی دریای آدریاتیک)

اندازه زیستگاه: 1 تا 10 کیلومترمربع 

نام علمی: آکیپنسر ناکاری Acipenser naccari

وضعیت حفاظتی: در معرض خطر شدید انقراض (CR)

جمعیت تاس ماهی‌های آدریاتیک درگذشته در دریای آدریاتیک فراوان‌تر و پراکنده‌تر بود. اما ماهی‌گیری بیش‌ از حد در دهه‌های اخیر جمعیت طبیعی این گونه را بسیار پایین آورده است و اکنون شاید تنها 250 مورد از آن‌ها باقی مانده باشند. طبق فهرست قرمز IUCN تاس ماهی آدریاتیک در بسیاری از زیستگاه‌های دیگرش اکنون کاملاً منقرض شده است. 

از سال 1988، تاس ماهی آدریاتیک به‌طور موفق در حوضچه‌های به‌خصوصی پرورش داده شده‌اند و این گونه اکنون در ایتالیا پیوسته بازتولید می‌شود. شوربختانه، هیچ شواهدی تایئید نمی‌کند آیا این ماهی‌ها در حال حاضر در طبیعت تولیدمثل می‌کند یا خیر. در 15 سال گذشته، هیچ اثری از تولیدمثل این ماهی در زیستگاه‌های معمولش پیدا نشده است. 

7- کپوردندان چاه شیاطین

شمار برآورد شده کنونی: حدود 187 قطعه

گستره زیستی (مکان): دویلز هول (چاه شیاطین)، اَش مِدوز، پارک ملی دِس وَلی (دره مرگ)، ایالت نوادا، آمریکا

اندازه زیستگاه: نامشخص (کوچک‌ترین بازه جغرافیایی که یک مهره‌دار می‌تواند داشته باشد)

نام علمی: کیپریناندون دیابولیس Cyprinodon diabolis

وضعیت حفاظتی: در معرض خطر شدید انقراض (CR)

گرچه فهرست ما و تحقیقات صورت گرفته چیز دیگری می‌گویند، اما کپوردندان چاه شیاطین را عموماً نادرترین ماهی جهان می‌دانند (البته قطعا به کمیابی گونه‌هایی چون دست‌ماهی سرخ نیست). کپوردندان چاه شیاطین فقط در چاه شیاطین یا دویلز هول یافت می‌شوند که  در پارک ملی دسولی (دره مرگ) ایالت نوادا است. گفته می‌شود این ماهی 10000 تا 20000 سال است که در این ناحیه منزوی زندگی می‌کند. 

در کل، جمعیت ماهی‌های کپوردندان چاه شیاطین همیشه کم بوده است. محققان باور دارند که تعداد این گونه آبی از میزان جلبک‌های موجود روی قفسه سنگی چاه شیاطین تأثیر می‌پذیرد. به‌تازگی، در اکتبر 2018 دانشمندان پس از شمارش دریافتند که 187 کپوردندان چاه شیاطین وجود دارد که این بیشترین تعداد ثبت شده آن‌ها در 15 سال اخیر است. 

8- دست ماهی سرخ

شمار برآورد شده کنونی: 80 – 40 قطعه

گستره زیستی (مکان): آب‌های سواحل شرقی ایالت تاسمانی استرالیا

اندازه زیستگاه: نامشخص

نام علمی: تایمیکتیس پولیتیس Thymichthys politus

وضعیت حفاظتی: در معرض شدید خطر انقراض (طبق گزارش سازمان حفاظتی استرالیا؛ در فهرست قرمز IUCN نیامده است)

دست ماهی سرخ نوعی ماهی با باله‌های عجیب است که از باله‌های دست مانندش برای حرکت کردن روی سطح اقیانوس استفاده می‌کند. این گونه که ابتدا در قرن نوزدهم میلادی کشف شد، همیشه جمعیت پایینی داشته است. تا اوایل سال 2018، تنها یک گروه از دست ماهی‌های سرخ شناخته شده بودند که در نزدیکی سواحل شرقی خلیج فردریک هنری شهر هوبارت ایالت تاسمانیای استرالیا زندگی می‌کردند. 

اما در نخستین ماه‌های سال 2018، یک گروه تحقیقاتی از موسسه مطالعات دریایی و قطبی دانشگاه تاسمانی، گروه دیگری از دست ماهی‌های سرخ را کشف کردند. این کشف جدید شمار برآوردی این گونه را به 80 قطعه رساند. دست ماهی‌های سرخ در معرض خطر انقراض شدیدی قرار دارند و تعدادشان بسیار کم است زیرا تخم‌های آن‌ها که زیر جلبک‌ها گذاشته می‌شوند، معمولاً به دلیل عبور انسان یا دیگر موجودات دریایی به اطراف پرتاب می‌شوند. 

9- تاس ماهی ساخالین

شمار برآوردشده کنونی: تعداد کل نامعلوم – سالانه حدود 10 تا 30 قطعه بالغ تخم‌ریزی می‌کند

گستره زیستی (مکان): شمال غرب اقیانوس آرام، دریای بِرینگ، رود تومن یا داتا، شمال ژاپن و کره 

اندازه زیستگاه: نامشخص

نام علمی: آسیپنسر میکادوئی Acipenser mikadoi

وضعیت حفاظتی: در معرض خطر شدید انقراض (CR)

تاس ماهی ساخالین آن‌قدر نایاب است که تقریباً هرگز در طبیعت دیده یا شکار نشده است. طبق گزارش فهرست قرمز IUCN، تاس ماهی ساخالین هیچ‌گاه ماهی پرجمعیتی نبوده است، ولی در دهه 50 میلادی به‌کرات در بازارهای شهر هوکایدوی ژاپن به فروش گذاشته می‌شد. از آن هنگام بود که جمعیت طبیعی تاس ماهی ساخالین به‌شدت کاهش یافت. 

شمار کل تاس ماهی‌های ساخالین که اکنون در طبیعت هستند نامعلوم است، ولی برآورد می‌شود که حدود 10 تا 13 قطعه از این گونه هرساله در رود تومن تخم‌ریزی می‌کنند. چند نمونه از این جانور در سال‌های 2005 و 2008 گرفته شدند و از آن‌ها برای پایه‌گذاری یک جمعیت تولیدمثل کننده در محیط بسته استفاده شد. شکار غیرقانونی در زمانی که تاس ماهی ساخالین برای تخم‌ریزی مهاجرت می‌کند، بزرگ‌ترین تهدید برای بقای این حیوان شناخته می‌شود. فهرست قرمز IUCN پیش‌بینی می‌کند که تاس ماهی ساخالین ممکن است تا 15 – 10 سال آینده کاملاً منقرض شود. 

10- سفره ماهی آراسته خوابیده

شمار برآورد شده کنونی: نامعلوم – تنها به تعداد انگشتان دست از این گونه تاکنون دیده شده است. 

گستره زیستی (مکان): در نزدیکی سواحل کِیپ شرقی و کوازولو-ناتال آفریقای جنوبی

اندازه زیستگاه: کمتر از 10 کیلومترمربع 

نام علمی: الکترولوکس ادیسونی  Electrolux addisoni

وضعیت حفاظتی: در معرض شدید خطر انقراض (CR)

سفره‌ماهی‌ها جزئی از ماهی‌های غضروفی به شمار می‌روند و این گونه، سفره‌ماهی خوابیده آراسته یکی از زیباترین سفره‌ماهی‌های طبیعت است که تنها چندین بار در طبیعت دیده شده یا از آن عکس گرفته شده است. همچنین دو نمونه از آن بین سال‌های 1984 و 2004 گرفته شدند. ازآنجایی‌که این گونه خیلی خیلی کم در طبیعت مشاهده شده است و هیچ قطعه‌ای از آن نیز در محیط بسته پرورش داده نمی‌شوند، می‌توان با قاطعیت آن را کمیاب‌ترین ماهی کره زمین دانست. 

سفره‌ماهی خواب‌آلود آراسته نخست در سال 1984 کشف و از آن عکس‌برداری شد و فوراً آن را به‌عنوان گونه ناشناخته‌ای از سفره‌ماهی‌ها شناسایی کردند. سپس این جانور چند بار دیگر نیز در دریا مشاهده شد و درنهایت دو نمونه از آن در سال 2003 گرفته شد. پس از چندین سال، این گونه از ماهی را بالاخره در سال 2007 رسماً به‌عنوان یک سرده و گونه جانوری جدید پذیرفتند.