نوای جنوب:بهار گذشته بود که با پیگیری‌های بسیار حدود ۳۰۰ هکتار از زمین‌های کشاورزی آلوده به فاضلاب در شرق شیراز معدوم شد، اما این ماجرا همچنان ادامه یافت تا آبیاری زمین‌های کشاورزی با فاضلاب توسط برخی کشاورزان متخلف به یک دغدغه و نگرانی دائم برای مردم تبدیل شود.ماجرای آبیاری زمین‌های کشاورزی جنوب شرق شیراز با آب‌های نامتعارف و آلوده (بلوار اتحاد و حومه دهکده سلامی) چندسالی است به‌عنوان یک دغدغه بزرگ برای مردم و رسانه‌ها تبدیل شده است. 

موضوعی که به دلیل ارتباط با سلامت مردم از اولویت بالایی برخوردار است و رفع و رجوع آن به هم‌پوشانی چند دستگاه برمی‌گردد. 

وقتی اولین گزارش‌ خبرگزاری فارس با عنوان "بازی با سلامت مردم بخاطر یک مشت اسکناس" در مصاحبه با یک کارشناس بهداشت محیط درباره الودگی این زمین‌ها منتشر شد برخی زیر بار نرفتند و در مقابل سخنان تند این کارشناس بهداشت محیط جبهه گرفتند، اما انتشار تصاویر و بعدا بازدیدهای میدانی نشان داد این ماجرا صحت دارد و چند سالی است مردم شیراز در حال استفاده از محصولات کشاورزی آلوده به فاضلاب هستند! 

پیگیری‌ها تاجایی ادامه یافت که این موضوع از سکوت خبری خارج شده و مسئولان استان بر آن شدند تا از محل بازدید کنند و پس از بررسی‌های لازم و اثبات این ادعا دستور امحای زمین‌های آلوده صادر شود. 

امحای ۳۵۰ هکتار زمین آلوده در بهار ۱۴۰۲ 

بنابراین در بهار امسال با همکاری ادارات مسوول در استان فارس از جمله آبفا شیراز، محیط زیست، علوم پزشکی، دادستان مرکز فارس، استانداری، جهاد کشاورزی و ... محصولات ۲ شخص متخلف که گندم‌های کشت شده را از بسم الله تا والضالین با فاضلاب خام آبیاری کرده بودند، امحا شد. 

اما این پایان ماجرا نبود و نکته‌ای که در این میان اهمیت یافت بحث آبیاری با پساب بود؛ چراکه علیرضا فاتح، کارشناس بهداشت محیط با صراحت اعلام کرده است که به صورت مداوم در این منطقه رفت و آمد دارد و شاهد آبیاری این زمین‌ها با فاضلاب خام بوده است درحالی که بعدا در مراجع قضائی عنوان شده بود که این آبیاری با پساب صورت گرفته است! 

لباس‌تان بوی فاضلاب نگرفت؟! 

این کارشناس بهداشت محیط در نامه‌ای خطاب به مسئولانی که به بازدید میدانی رفته بودند، عنوان کرده است: "نمی‌دانم در طول کانال فاضلاب، تانکرهای فضولات انسانی را دیدید که در حال تخلیه محتویات تانکر به درون این کانال بودند یا نه! شکمبه و امحا و احشاء حیوانات را چطور؟ آنها را به صورت شناور روی فاضلاب دیدید؟ خرده پلاستیک ها را چطور؟ لباستان بوی فاضلاب نگرفت؟ متاسفانه آن کشاورزنمای متخلف به احتمال قریب به یقین جای دیگر و چیز دیگری را نشانتان داده است! آن متخلف، صدها حقه در آستین دارد! سالی چند بار به مراجع قضائی معرفی می‌شود و هر بار با دوز و کلک قسر در می‌رود!

وی در ادامه گفته است: چندین سال است که در شرق شیراز درگیر مشکل آبیاری با فاضلاب هستیم، من متر به متر و وجب به وجب این هزار هکتار و یا بیشتر و کمتر را بلدم. راه چاره را هم بلدم ولی متاسفانه کسی وقعی به نظرات من نمی‌‌نهد، مبازره با ۱۰۰ نفر کشاورز غیر ممکن است، انهدام کل محصولات آلوده هم غیرممکن است. 

هزار مشکل در این راه پیش پایمان است که مهم‌ترینش همین درز اطلاعات است که باعث می‌شود متخلفین همیشه چندین قدم از ما جلوتر باشند. 

بارها یک راه را برای مبارزه در پیش گرفتیم و بارها در این یک راه شکست خوردیم درحالی‌که حل مشکل بسیار ساده است! 

انحراف کانال فاضلاب و دریافت اجازه از مسئولین دهکده سلامی به طور موقت برای هدایت فاضلاب به کانال فاضلاب پایگاه هوایی طبق شکل ارسالی تا زمانی که تصفیه خانه کمکی احداث شود، کانال فاضلاب جدید هم بلا استفاده مانده و می‌توانیم تخریبش کنیم، باور کنید بجز این راه هیچ راه حل دیگری نیست."  ماجرای این کلاف سردرگم را از مسئولان مختلف دخیل در این ماجرا پیگیری کردیم.

مدیریت فاضلاب توسط آبفا نخستین اقدام پیشگیرانه در مدیریت ابیاری با فاضلاب

رئیس جهاد کشاورزی شهرستان شیراز در این باره به خبرنگار فارس گفت: در منطقه جنوب شرق شیراز ۱۰۰۰ هکتار از اراضی کشاورزی در معرض خطر استفاده از فاضلاب است. 

سیروسی اظهار داشت: سالانه ۵۰۰ هکتار کشت بهاره و پاییزه در این زمین‌ها صورت می‌گیرد که بخشی از آن با پساب تصفیه خانه آبیاری می‌شود، پسابی که برخی مواقع رتبه تصفیه آن مورد تایید دستگاه‌های متولی است و برخی مواقع مورد تایید نیست.

وی با اشاره به اینکه مشکل اصلی آبی که به صورت فاضلاب استفاده می‌شود مدیریت نشدن آب‌های ورودی به کانال کشاورزی در غیاب نظارت دستگاه‌های متولی است، گفت: متاسفانه کل آب‌های شهر شیراز بدون مدیریت وارد این کانال می‌شود و کشاورزی که قبلاً از محل چشمه و قنات حقابه خود را تامین می‌کرد و اکنون منبع آب خود را به دلیل خشکی از دست داده است اکنون از فاضلاب برای محصول خود استفاده می‌کند. 

مدیر جهاد کشاورزی شهرستان شیراز ادامه داد: بر اساس ماده ۶۸۸ قانون مجازات اسلامی اگر کسی آب‌های جاری کشاورزی را آلوده کند متخلف محسوب می‌شود که تشخیص آلوده بودن این آب با دانشگاه علوم پزشکی، محیط زیست و حسب مورد دامپزشکی است. 

او با اشاره به نقش ارشادی جهاد کشاورزی در این زمینه گفت: جهاد کشاورزی وظیفه برگزاری کلاس‌های آموزشی و تبیین خطرات آبیاری محصولات کشاورزی با فاضلاب را بر عهده دارد که با توجه به مستندات موجود همه ساله این وظایف را انجام می‌دهد. 

وی اضافه کرد: اما با این حال تعدادی از کشاورزان متخلف که حدود ۲۳ نفر هستند این اقدام را انجام می‌دهند که از طریق گشت همپوشان با حضور دستگاه‌های متولی و با دستور مقام قضائی اقدامات آنها رصد می‌شود چنانچه در سال جاری حدود ۳۰۰ هکتار کشت گندم و برنج در این زمین‌ها معدوم شده است. 

سیروسی با اشاره به لزوم ساماندهی فاضلاب توسط شرکت آبفا به عنوان اولین اقدام پیشگیرانه در مقابله با کشت محصولات کشاورزی با آب آلوده گفت: آبفا باید از طریق احداث کانال‌های زیر خاکی و یا هر روش دیگری فاضلاب را هدایت کند تا بتوانیم با این اتفاق مقابله کنیم. 

وی افزود: تا کنون چند کشاورز متخلف را به دادگاه معرفی کرده‌ایم که برخی حکم گرفته و برخی نیز تبرئه شده‌اند اما متاسفانه برخی کشاورزان همچنان به تخلف خود ادامه می‌دهند که باید با جدیت برخوردها را ادامه دهیم تا به نتیجه مطلوب برسیم. 

مدیرعامل ابفا شیراز فرد دیگری بود که به این موضوع پاسخ داد. 

احداث تصفیه‌خانه محلی تا ۶ ماه آتی 

بهمن بهروزی با اشاره به ارتقاء ظرفیت تصفیه‌خانه شرق شیراز(شماره ۱) در راستای مدیریت فاضلاب این منطقه گفت: همه فاضلاب‌های شهر شیراز به این کانال وارد می‌شود و افراد متخلف هم از آن جهت آبیاری استفاده می‌کنند که در این راستا ظرفیت تصفیه خانه واقع در شرق شیراز را افزایش داده‌ایم. 

وی افزود: ما در حال افزایش و ارتقاء ظرفیت این شبکه هستیم و ساخت تصفیه‌خانه های ۳ و ۴ را نیز شروع کرده‌ایم. 

بهروزی اضافه کرد: تصفیه‌خانه شماره یک با این افزایش ظرفیت حدود ۱۰۰ هزار متر مکعب اب را تصفیه خواهد کرد که تا چند روز اینده وارد مدار می‌شود. 

او گفت: همچنین پیگیری‌هایی جهت احداث یک تصفیه‌خانه محلی در انتهای بلوار اتحاد انجام شده است که در صورت تامین ۱۰۰ میلیارد تومان اعتبار مورد نیاز، طی ۶ ماه احداث خواهد شد و کمک بزرگی به احداث فاضلاب این منطقه خواهد کرد. 

خاک آلودگی چندانی ندارد 

معاون محیط زیست انسانی اداره کل حفاظت محیط زیست استان فارس نیز درباره میزان آلودگی این زمین‌ها به خبرگزاری فارس گفت: مصوبه هیات وزیران صراحتا استانداری فارس، جهاد کشاورزی، وزارت نیرو(آبفا) و وزارت بهداشت(علوم پزشکی) را موظف به برخورد با این موضوع می‌داند. 

نهاوندی با بیان اینکه در ماجرای آب‌های آلوده سه سوال اساسی مطرح می‌شود عنوان کرد: ابتدا باید به این سوال پاسخ داد که آیا اب آلوده است؟ و اگر پاسخ مثبت بود سوال دوم این است که چه کسی آن را آلوده کرده و در قدم سوم چه کسی موظف به رفع آلودگی است؟ 

او ادامه داد: بر اساس مصوبه هیات وزیران وزارت نیرو موظف است فاضلاب را به شبکه وصل و آب را تصفیه کند که در این راستا پاسخ آبفای شیراز این است که فاضلاب شرق شیراز ظرفیت کافی را برای تصفیه این آب ندارد. 

وی همچنین با اشاره به ماده ۶۸۸ قانون گفت: هرگونه اقدام که تهدیدی علیه بهداشت عمومی باشد از جمله آلوده کردن آب آشامیدنی و همچنین استفاده از آب آلوده برای کشاورزی آلودگی محیط زیست را به دنبال خواهد داشت و برای فرد متخلف حبس در نظر گرفته می‌شود. 

معاون محیط زیست فارس افزود: آلودگی محیط زیست در این حوزه به خاک برمی‌گردد که با توجه به آزمایش‌های انجام شده از خاک نمونه‌برداری شده از محل یاد شده، سلامت خاک با استانداردهای محیط زیست مطابقت داشته است گرچه ممکن از آب خاک را آلوده نکرده باشد اما از طریق ریشه وارد گیاه شده و محصول آلوده باشد. 

وی اضافه کرد: بند ۴ مصوبه ۳۷۹۶۹ نیز صراحتا وظیفه هر دستگاه را در این حوزه مشخص کرده و کار با هم‌پوشانی دستگاه‌های مرتبط در حال پیگیری است.

اولویت پیشگیری نسبت به امحا 

مدیر سلامت محیط و کار دانشگاه علوم پزشکی شیراز نیز به‌عنوان نماینده دانشگاه علوم پزشکی در این حوزه با خبرگزاری فارس گفتگو کرد. 

شمس اظهار داشت: در مورد برخورد و معدوم سازی زمین‌ها و محصولات کشاورزی آبیاری شده با آب آلوده اقدامات مشترکی انجام شده است و در کارگروه سلامت استان حکم‌هایی برای متخلفان گرفته شده است اما انچه مسلم است اینکه در این مورد پیشگیری اهمیت بیشتری دارد؛ چراکه اقدام به معدوم‌سازی هم وقت و هزینه بیشتری نیاز دارد و هم با مقاومت کشاورز رو به رو می‌شود. 

او با بیان اینکه حجم کاشت محصولات با آب‌های نامتعارف بسیار زیاد است، گفت: گرچه چندماه گذشته بخشی از این زمین‌ها معدوم شدند اما همچنان حجم بالایی از زمین‌های کاشت شده وجود دارد که باید معدوم شود. 

مدیر سلامت کار و محیط دانشگاه علوم پزشکی شیراز گفت: قطعا ما نباید اجازه دهیم در این زمین‌ها کشت انجام شود و قبل از کشت شناسایی‌ها را انجام دهیم، منابع آب و نوع محصول را بشناسیم تا گستردگی تخلف کمتر شود.