نوای جنوب:علیرضا علی اکبری در یاداشتی نوشت:در دهه گذشته، کشورهای حاشیه خلیج فارس با تمرکز بر توسعه پالایشگاه‌های نسل سوم، به تقویت جایگاه جهانی خود در بخش انرژی پرداخته‌اندربستان و امارات با پروژه‌های بزرگ مانند مجتمع امیرال و بروج ۴ و کویت با پروژه ۱۰ میلیارد دلاری برای ارتقاء پالایشگاه الزور، در حال تقویت حضور خود در صنعت انرژی هستند. همچنین عمان و کویت با پروژه پالایشگاه الدقم به ارزش ۹ میلیارد دلار، به دنبال رقابت در بازار جهانی انرژی هستند.در دهه گذشته، تولیدکنندگان نفت و گاز در حاشیه خلیج فارس سرمایه‌گذاری‌های قابل‌توجهی در توسعه پالایشگاه‌ها انجام داده‌اند. به‌عنوان مثال، در سال ۲۰۲۱، آرامکوی عربستان تأسیسات جازان را راه‌اندازی کرد و کویت نیز، پالایشگاه الزور را به بهره‌برداری رساند. با این حال، پیش‌بینی می‌شود که در آینده نزدیک، کشورهای منطقه با توجه به روند رو به رشد توسعه پالایشگاه‌ها، بیش‌تر بر توسعه پروژه‌های پتروشیمی تمرکز کنند. این تغییر رویکرد به دلیل سودآوری بیش‌تر پتروشیمی‌ها و کاهش تولید رقبا در اروپا و روسیه است که تقاضای جهانی را برای محصولات پتروشیمی نسبت به سایر مشتقات نفتی مورد توجه قرار داده است.

رقابت عربستان و امارات در توسعه صنعت پالایش و پتروشیمی

عربستان سعودی در حال افزایش سرمایه‌گذاری‌های خود در صنعت پتروشیمی است. در ژوئن ۲۰۲۳، آرامکو و شرکت توتال‌انرژی قراردادهای مهندسی، تأمین و ساخت را برای مجتمع امیرال، با هزینه ۱۱ میلیارد دلاری منعقد کردند. این مجتمع پتروشیمی، بخشی از پالایشگاه الجبیل در عربستان است. ابوظبی نیز اهداف بلند مدتی را در زمینه توسعه صنایع پتروشیمیایی دارد. در حقیقت شرکت ملی نفت ابوظبی در حال گسترش حضور جهانی خود در زمینه پالایش و پتروشیمی است و پروژه ۶.۲ میلیارد دلاری بروج و۴اقع در شهر رویس از جمله این پروژه‌ها به شمار می‌آید و هدف آن افزایش تولید حدود ۳۰ درصدی پلی‌الفین است که آن را به بزرگ‌ترین مجتمع تولید پلی‌الفین در جهان تبدیل می‌کند.
این شرکت مواد پتروشیمیایی پرکاربرد را برای بخش‌های راهبردی مانند انرژی، زیرساخت‌ها و کشاورزی تأمین می‌کند و با افزایش ظرفیت تولید بروج به میزان ۱.۴ میلیون تن در سال و دستیابی به ظرفیت ۶.۴ میلیون تنی، بروج را قادر می سازد که فروش جهانی خود را به سرعت افزایش دهد.
همچنین شرکت ملی نفت ابوظبی با هدف افزایش انعطاف‌پذیری در بازارهای انرژی تا پس از سال ۲۰۵۰ به دنبال فعالیت‌های گسترده ادغام و خرید در بخش پتروشیمی اروپا است. این راهبرد شامل ادغام احتمالی ۳۰ میلیارد دلاری میان شرکت‌های بروج و بوریالیش اتریش است.
علاوه بر این، شرکت ملی نفت ابوظبی سهام مدیریتی شرکت فرتی‌گلوب را به دست آورده و نقش خود را در تولید اوره و آمونیاک تقویت کرده است. ضمن این‌که این شرکت اماراتی به دنبال خرید شرکت کوِسترو، به عنوان یکی از شرکت‌های برجسته آلمانی متخصص در تولید پلاستیک و مواد شیمیایی برای صنایع ساختمانی و مهندسی است.

سرمایه‌گذاری ۹ میلیارد دلاری عمان و کویت برای رقابت در بازار جهانی انرژی

در عمان، پروژه پالایشگاه الدقم با سرمایه‌گذاری مشترک میان شرکت نفت عمان و شرکت بین المللی نفت کویت، با بودجه‌ای ۹ میلیارد دلاری، به دنبال آن است که خود را به‌عنوان یکی از بازیگران اصلی در بازار جهانی انرژی معرفی کند. شرکت نفت کویت نیز در حال گسترش برنامه‌ها و طرح‌های پتروشیمی خود است و بر احداث پروژه‌هایی مانند مجتمع الفین-۴ متمرکز شده که تولید پلاستیک را هدف قرار داده است. این پروژه‌ها در کنار پروژه‌های قبلی همچون الفین-۳ و آروماتیک-۲ در پالایشگاه الزور کویت قرار دارند.

تمرکز کشورهای حاشیه خلیج فارس بر توسعه پالایشگاه‌های نسل سوم

به‌طور کلی، تمرکز راهبردی کشورهای حاشیه خلیج فارس بر توسعه ظرفیت پالایشی و پتروشیمی نشان‌دهنده تمایل آن‌ها برای تقویت جایگاه جهانی خود در بخش انرژی است. در واقع تولیدکنندگان این منطقه به‌طور فزاینده‌ای بر توسعه پالایشگاه‌های یکپارچه با تأسیسات پتروشیمی یا به اصطلاح پالایشگاه‌های نسل سوم متمرکز شده‌اند و در برخی موارد، از توسعه پالایشگاه‌های نسل اول و دوم و با رویکرد صرف تولید سوخت به‌طور کامل صرف‌نظر می‌کنند. به‌عنوان مثال، شرکت یکپارچه صنایع نفت کویت به‌دنبال تأمین مالی پروژه ۱۰ میلیارد دلاری پتروشیمی الزور است که در کنار پالایشگاه الزور ساخته می‌شود.