نوای جنوب:ارزش و اهمیت والاى اصل مشورت و مشاوره از دیدگاه اسلام، اهمیت ویژگیهاى شوراى مشاوره و مشاورین را در اسلام آشکار مىسازد، مشاور در حقیقت رکن اصلى نیل به حقائق و واقعیات و جلوگیرى از خطا واشتباه و تثبیت محور حرکت انسانها به سوى نیازمندىهاى فردى واجتماعى و معنوى به شمار مىرود.
نوای جنوب:ارزش و اهمیت والاى اصل مشورت و مشاوره از دیدگاه اسلام، اهمیت ویژگیهاى شوراى مشاوره و مشاورین را در اسلام آشکار مىسازد، مشاور در حقیقت رکن اصلى نیل به حقائق و واقعیات و جلوگیرى از خطا واشتباه و تثبیت محور حرکت انسانها به سوى نیازمندىهاى فردى واجتماعى و معنوى به شمار مىرود.
حال باید دید مشاور در اسلام چه کسى باید باشد؟ و چه صفات و ویژگیهائى را باید داشته باشد؟
مشاور از دیدگاه اسلام هر انسان عاقل و بصیر و آگاهى است که دیدگاه اسلامى داشته، با تقوا و خیراندیش بوده، داراى کمالات نفسانى و خالى از فساد اخلاق و مبرا از انحرافات فکرى و عقلى و عملى باشد پس مشاوره در اسلام داراى حدود و مقرراتى بوده، مبتنى بر اصول و معیارهائى مىباشد.
امام صادقعلیه السلام فرمود:
«المشورة لا تکون الا بحدودها فمن عرفها بحدودها والا کانت مضرتها على المستشیر اکثر من منفعتها».
مشورت باید با حدود و مقررات و به شرائط خاص خودش انجام پذیرد و کسى که این حدود را بشناسد مشورت او منتهى به خیر مىشود و کسى که حدود و شرائط مشورت مفید را نداند، زیان آن بر مشورت کننده بیشتر از منفعت آن مىباشد. (1)
مطابق این کبراى کلى مشاور متصف به یک سلسله از صفات بوده و یک سلسله از صفات را نیز باید نداشته باشد. صفاتى که مشاور از دیدگاه اسلام باید آنها را داشته باشد به قرار زیر است:
1 - مشاور باید عاقل و صاحب راى و نظر باشد زیرا طبیعى است انسانى که اطلاعات لازم و خبرگى کافى در مورد مشورت نداشته باشد، مشورت با او نه تنها مفید نیست، بلکه ممکن است راهنمائىهاى ناشیانه او باعث انحراف بوده، زیان و ضرر به دنبال خود داشته باشد.
امام باقرعلیه السلام از پیامبر گرامى اسلامصلى الل.ه علیه وآله نقل مىکند که از او از معناى حزم واحتیاط سئوال کردند در پاسخ آن فرمود: «مشاورة ذو الرای و اتباعهم»یعنى: حزم و احتیاط در امور همان مشاوره با انسانهاى عاقل صاحب راى و نظر مىباشد. (2)
این نوع از مشورت داراى منافع کثیر و حداقل موجب پشیمانى وندامت مشورت کننده نمىشود.
ابى جارود از امام باقرعلیه السلام نقل مىکند که فرمود: در کتاب تورات چهار جمله وارد شده است از جمله آنها این است: «من لا یستشیر یندم» (3) کسى که با صاحب فکر و نظر در امور خود مشورت نکند، پشیمان و نادم مىگردد. و همواره در مخاطرات و گرفتاریها واقع مىشود.
و در روایت دیگرى چنین نقل شده است: «خاطر بنفسه من استغنى برایه». (4) کسى که بدون مشورت به راى خود عمل کند و خود را بىنیاز از مشورت با صاحب نظران بداند، در انجام امور خود را به مخاطره انداخته است.
و در روایات و احادیث وارده از ائمهعلیهمالسلام انسان عاقل به عنوان «قرین مرشد» تعبیر آورده شده است چنانکه مفضل بن عمر از امام صادقعلیه السلام نقل مىکند که فرمود:
«...من لم یکن له قرین مرشد متمکن عدوه من عقبه». کسى که براى او دوست نزدیک ارشاد کننده افکار او نداشته باشد چه بسا دشمن او از پشتسر او قدرت حمله بر او را داشته باشد.
طبعا «قرین مرشد» انسان عاقل داراى ورع و تقوا مىباشد زیرا راهنماى باطنى ارشاد کننده به نام عقل را همراه خود دارد و این راهنما او را به خیر امر مىکند و او را از بدیها و زشتیها باز مىدارد.
سلیمان بن خالد مىگوید: از امام صادقعلیه السلام شنیدم که فرمود:
«استشر العاقل من الرجال الورع فانه لا یامر الا بالخیر و ایاک و الخلاف فان مخالفة الورع العاقل مفسدة فی الدین والدنیا». (5)
با مردان عاقل و با تقوا مشورت کن زیرا او جز به خیر دستور نمىدهد و مواظبت داشته باشد واز مخالفتبا راى مشاور عاقل و با تقوى بپرهیز زیرا این کار باعث فساد در دین و دنیاى انسان مىگردد.
مشاوره در فرهنگ اسلامی جایگاه مشخص و پراهمیتی دارد، قران بر این امر ارزشمند تأکید کرده است بنابرای یکی از ویژگی های مهم مسلمانی، مشورت دهی و مشورت پذیری است.
مشورت با فهمیدگان و تجربهداران موجب رونق همهء امور می شود. کارهای آموزشی، فرهگی، اجتماعی و اقتصادی و مخصوصا سیاسی و ... با مشورت به بهترین شکل ممکن، به نتیجه می رسد.
استفاده از نیروی شور مشاوران، قدرت تصمیمگیری و اجرا را چندبرابر می کند.
مدیران در هر رده ای و در هر زمینه ی کاری به مشورت مشاوران نیازمندند و باید به نحو مطلوبی از افراد آگاه باتجربه دعوت به هم فکری کنند.
نکته ای که در امر مشاوره همواره باید مد نظر مشورت گیرنده باشد این است در شناسایی و انتخاب مشاور بسیار دقیق عمل کند. در بحث مدیریت بالاخص مدیریت هایی که انتظارات بیشتری از آنهاست، سعی در انتخاب مشاور مٶثر و دقیق و نکته دان مسئولیت اصلی مدیر است.
البته مشاور باید چندین خصوصیت داشته باشد تا بتواند در گروه مشاوران امین قراربگیرد. از جمله صفات مشاور قابل اعتماد، چند ویژگی زیر است:
۱. ایمان و خداباوری.
۲. آگاهی بر موضوع.
۳. تجربه کافی.
۴. خیرخواهی شخصی که از او مشورت خواسته است.
۵. روراستی و صداقت.
۶. پرهیز از منفعت و مصالح شخصی.
و ...
شخص مشاور باید این ویژگی ها را در کردار و گفتار خود نشان داده باشد تا بتوان به او اعتماد کرد و به عنوان مشاوری امین از پیشنهادهایش بهره برد. اگر مشاور پس از خداباوری از موضوعی که در آن مشورت می دهد، علم و تجربه ی کافی نداشته باشد و از روراستی و صداقت و خیرخواهی نیز بی بهره یا حتی کم بهره باشد، به بی راهه می رود و کسی را که به او اعتماد کرده نیز از هدفهایش دور می کند.
مدیران به طور خاص به مشورت نیاز دارند اما ٱنچه که به مدیریتشان برکت و رشد می دهد، نظرخواهی از مشاورانی است که صفات لازم را داشته باشند و در مسیر مشاوره کیسه ای برای خود ندوزند.